Arbitraj, traderların oluşan fiyat farklarından yararlanmak için aynı emtiayı, menkul kıymeti ya da para birimini iki ayrı piyasada alıp sattıkları bir finansal işlem stratejisidir. Bu yöntem ile traderlar, aynı varlığın iki farklı piyasadaki farklı fiyatları üzerinden risksiz bir şekilde kazanç elde edebilirler.
Bu yazıda arbitraj nedir ve kripto para piyasalarında arbitraj nasıl yapılır sorularına cevap vereceğiz.
Arbitraj nedir?
Arbitraj, bir menkul kıymeti ya da bir para birimini bir piyasada satın alıp aynı anda başka bir piyasada daha yüksek bir fiyattan satarak yatırımcıların maliyetteki geçici farktan kar etmelerini sağlama eylemini tanımlar.
Hisse senedi piyasasında, traderlar, hisse senedi fiyatının sürekli bir değişim halinde olan döviz kuruna göre henüz ayarlanmadığı bir döviz cinsinden hisse senedi satın alarak arbitraj fırsatlarından yararlanır. Hisse senedinin döviz cinsindeki fiyatının yerel borsadaki fiyata kıyasla farklı olması üzerinden trader kazanç elde eder. Hisse senedinin yanı sıra herhangi bir para biriminde de arbitraj yapılabilir. Yani, bir para biriminin iki farklı piyasadaki fiyatı arasında farklılık oluştuğunda trader düşük fiyat veren piyasadan aldıkları dövizi yüksek fiyat veren piyasada satabilir.
Arbitraj nasıl yapılır?
Arbitraj işlemleri son derece basittir ve bu nedenle düşük riskli olarak kabul edilir. Bununla beraber, günümüz piyasa koşullarında insan gücü ile arbitraj yapmak zor olabilir. Ancak volatilitenin arttığı dönemlerde arbitraj yapmak mümkün ve kârlıdır.
Örneğin, EURO/USD paritesinde arbitraj yapmak istiyorsunuz. Bu paritede volatilite çok az olduğundan arbitraj yapmak neredeyse imkansızdır. Ancak işin içine Türk lirasını sokarak EURO/USD paritesinde arbitraj yapabilirsiniz. Yani önce TRY/EURO paritesinde işlem yapar, sonra da TRY/USD paritesinde işlem yaparsınız.
Hemen hemen her yerel borsada işlem gören altın da önemli bir arbitraj aracıdır. Altın, uluslararası piyasalarda ABD doları üzerinden işlem görürken yerel piyasalarda yerel para birimi üzerinden işlem görür.
Öyleyse iki ayrı yerel piyasada işlem gören altın üzerinden dolar arbitrajı yapılabilir. Nasıl mı? Çok basit: Türkiye’de Türk lirası ile gram altın alırsınız. Ardından bu gram altını dolara çevirebilirsiniz. Hindistan piyasasında gram altın, Hint rupisi ile işlem görmektedir ve bu piyasada da gram altını dolara, doları ise gram altına çevirebilirsiniz. Böylece, iki piyasa arasında arbitraj yapabilirsiniz.
Kripto para piyasalarında arbitraj
Kripto para piyasalarında arbitraj, yatırımcıların bir dijital varlığın birden fazla pazar veya borsadaki küçük fiyat farklılıklarından yararlandığı bir yöntemdir. En basit ifadeyle kripto para arbitrajı, bir borsada satın alınan bir kripto para biriminin, fiyatının daha yüksek olduğu bir başka borsada hemen hemen aynı anda satılması sürecidir.
Kripto para piyasalarında arbitraj günden güne daha popüler oluyor. Bunun başat sebebi ise kripto para piyasalarının diğer finans piyasalarına kıyasla çok daha volatil olmasıdır. Bu, kripto varlık fiyatlarının belirli bir süre boyunca önemli ölçüde sapma eğiliminde olduğu anlamına gelir. Üstelik kripto varlıkları 7/24 yüzlerce borsada küresel olarak alınıp satıldığından, arbitraj tüccarlarının kârlı fiyat tutarsızlıkları bulmaları çok daha olasıdır.
Kripto para arbitrajı nasıl yapılır?
Kripto para arbitrajı yapmak, geleneksel arbitrajdan bile daha kolaydır. Çünkü kripto para dünyasındaki yerel ve uluslararası borsalara günün her anı, kolaylıkla erişilebilir. Peki kripto para dünyasında arbitraj nasıl yapılır?
Kripto para piyasalarındaki yüksek volatiliteden ötürü iki kripto para borsasında işlem gören bir kripto para biriminin fiyatı arasında farklılıklar oluşabilir. Traderlar işte bu farklılıklardan yararlanarak kâr etmeye çalışır. Yani bir kripto para birimini, fiyatının düşük olduğu bir kripto para borsasından alıp daha yüksek olduğu bir başkada borsa satarlar.
Bitcoin (BTC) üzerinden örnek verelim. İki kripto para borsası üzerinde Bitcoin (BTC) fiyatı farklı olabilir. Diyelim, Türkiye’nin önde gelen kripto para borsası Bitlo üzerinden 40 bin dolar seviyesinden BTC aldınız. Bunu, BTC fiyatının 40 bin 200 dolar seviyesinde olduğu X borsasında satarak 200 dolar kâr edebilirsiniz. Bu işlemde ABD doları yerine Tether (USDT) gibi stablecoinleri de kullanabilirsiniz.
Ancak kripto para piyasalarında arbitraj yaparken oluşacak işlem ücretlerini iyi hesaplamak gerekir. Borsalarda yaptığınız alım satım işlemlerinde ücret ödemenizin yanı sıra, kripto para biriminin transfer ücreti için de işlem ücreti ödemeniz gerekebilir.
Kripto para arbitrajı stratejileri
Kripto para piyasalarında traderlar farklı arbitraj stratejileri tercih edebilir. Bunlar arasında en popüler olanları şunlardır:
- Borsalar arası arbitraj
- Üçlü arbitraj
- Merkeziyetsiz arbitraj
- İstatistiki arbitraj
Traderlar tarafından tercih edilen arbitraj türleridir.
Borsalar arası arbitraj
Kripto para arbitrajının en basit biçimidir. Yukarıda verdiğimiz Bitcoin (BTC) örneğindeki gibi, bir kripto para biriminin bir borsadan alınıp diğerinde satılmasına dayanır.
Üçlü (triangular) arbitraj
Bir veya iki kripto para biriminin fiyat farkından yararlanmak için tek bir borsada üç veya daha fazla dijital varlık arasında fon taşıma işlemidir. Örneğin, bir trader, BTC ile başlayan ve yine BTC ile biten bir trade döngüsü oluşturabilir.
Bu işlemde trader, BTC karşılığında Ether (ETH) alıp ardından bu ETH’yi Cardano (ADA) ile takas edebilir. Son olarak, ADA tokenı yeniden BTC’ye çevirebilir. Yaniv BTC/ETH, ETH/ADA, ADA/BTC olmak üzere üç paritede işlem yapabilir. Bu üç paritenin herhangi birinin fiyatında farklılık varsa, trader, alım satımını başlangıçta olduğundan daha fazla BTC ile sonuçlandırabilir. Burada tüm işlemler tek bir borsada gerçekleştirilir. Bu sayede, traderın birden fazla borsada para çekmesi veya yatırması gerekmez.
Merkeziyetsiz arbitraj
Akıllı sözleşmeler sayesinde kripto paritelerinin fiyatını keşfeden otomatik piyasa yapıcılarda (AMM’ler) veya merkeziyetsiz kripto para borsalarında yaygındır. Kripto alım satım çiftlerinin fiyatları, merkezi borsalardaki spot fiyatlarından önemli ölçüde farklıysa, arbitraj traderlar, bir merkeziyetsiz borsa ile merkezi borsa arasında alım satım yapmayı tercih edebilir.
İstatistiki arbitraj
Geniş ölçekli arbitraj işlemlerini yürütmek için ekonometrik, istatistiksel ve hesaplama tekniklerini birleştirir. Bu yöntemi kullanan traderlar, yüksek frekanslı arbitraj işlemlerini yürütmek ve kârı maksimize etmek için genellikle matematiksel modellere ve alım satım botlarına güvenirler. Alım satım botları, önceden tanımlanmış alım satım